سیستم عدد نویسی رومی
سیستم عدد نویسی رومی:
در سیستم عددنویسی رومی اعداد 1 تا 10 به شکل زیر است:
I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII, IX, X
رومیهای قدیم برای نوشتن عددها از 7 نماد اصلی با مقادیر زیر استفاده می کردند:
۱ = I
۵ = V
۱۰ = X
۵۰ = L
۱۰۰ = C
۵۰۰ = D
۱۰۰۰ = M
آنها با پیروی از قانونهایی، با ترکیب این نمادها، نمادهای دیگری برای نمایش دیگر اعداد پدید آورده بودند. بعضی از این قانونهای دستگاه عدد نویسی رومی، بدین شرح بوده است: -- هر نماد که در سمت راست نماد دیگر نوشته میشود، چنانچه مقدارش از آن نماد کمتر یا با آن مساوی باشد، ارزش آن نماد را زیاد میکند.
III = ۱+۱+۱ = ۳XI = ۱۰+۱ = ۱۱VII = ۵+۱+۱ = ۷
-- هر نمادی که در سمت چپ نماد دیگر نوشته میشود، چنانچه مقدارش از آن کمتر باشد، ارزش آن نماد را کم میکند.
IV = ۵-۱ = ۴IX = ۱۰-۱ = ۹CD = ۵۰۰-۱۰۰ = ۴۰۰
-- هرگاه نمادی بین دو نماد بزرگتر از خود قرار گرفته باشد، ابتدا با نماد سمت راستش ترکیب میشود، یعنی از ارزش آن میکاهد و بعد، طبق قانون اوّل، تفاضل بر ارزش نماد دیگر اضافه میشود.
XIV = (۵-۱)+۱۰ = ۱۴MCM = (۱۰۰۰-۱۰۰)+۱۰۰۰ = ۱۹۰۰
برای اعداد بزرگ ( بزرگتر یا مساوی ۵,۰۰۰) در بالای هر نماد خطّی افقی مانند منفی یا بار قرار میگیرد که ارزش آن را ۱,۰۰۰ برابر میکند و با قرار دادن دو خط در دو طرف عدد، ارزش آن ۱۰۰ برابر دیگر نیز افزایش می یافت
در دستگاه عدد نویسی رومی رقم صفر وجود نداشته و برای ترکیب نمادها از دو عمل جمع و تفریق استفاده میشده. محاسبات ضرب و تقسیم که امروزه با استفاده ار نمادهای دهدهی به راحتی انجام میگیرد، ریاضی دانان رومی ساعتها وقت صرف به دست آوردن حاصل آنها میکردند. این دستگاه بیشتر از همهٔ دستگاهها در برابر دستگاه جهانی عدد نویسی دهدهی امروزی (دستگاه عربی-هندی که توسعه یافتۀ خوارزمی و الکندی است) مقاومت کرد و برای پایداری خود تا قرن شانزدهم میلادی کوشید.
اعداد حک شده بر سردر ورودی پنجاه و دوم (LII) کولوسئوم که هنوز نمایاناند.
امروزه کاربرد اعداد رومی بسیار کم است:گاهی برای نوشتن قرن یا تاریخ میلادی از آن استفاده میگردد. در عدد نویسی رومی سعی بر این بوده است که از یک نماد بیش از 3 بار استفاده نشود:
قرن بیستم: XX
سال 1776: MDCCLXXVI